ابرمتان چقدر برای تهران خطرناک است؟

به گزارش تهران آنلاین؛ خبرگزاری یورونیوز در گزارشی به نقل از اداره کل هوانوردی و فضایی آمریکا خبر داد محققان ناسا، ظرف ۵ ماه گذشته و به دنبال نصب طیف‌سنج تصویربرداری (EMIT) در ایستگاه فضایی بین‌المللی با قابلیت تشخیص گاز‌های گلخانه‌ای ازجمله متان و دی‌اکسیدکربن، موفق به شناسایی ۵۰ ابر ساطع‌کننده متان در چند منطقه جهان ازجمله آسیای مرکزی (ترکمنستان)، خاورمیانه و جنوب غربی ایالات متحده (حوزه پرمین، جنوب شرقی نیومکزیکو و یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی جهان) شده‌اند که به استناد تصاویر ثبت شده توسط این طیف‌سنج، یکی از این کانون‌ها شامل ابری از گاز متان به طول ۵ کیلومتر، در آسمان جنوب تهران و  بالای یک مجتمع دپوی زباله شناسایی شده و طبق تصاویر به‌دست آمده، این ابر ۵ کیلومتری در هر ساعت حدود ۸۵۰۰ کیلوگرم متان به هوا می‌فرستد.

در نقشه‌برداری ناسا، متان نور مادون قرمز را در الگویی منحصربه‌فرد جذب می‌کند و طیف‌سنج تصویربرداری قادر است با دقت بالا آن را تشخیص دهد. در مقایسه با دی‌اکسیدکربن، متان بخشی از گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی را تشکیل می‌دهد، اما براساس تخمین‌ها، در به دام انداختن گرما در جو زمین در طول ۲۰ سال پس از انتشار حدود ۸۰ درصد تاثیرگذارتر است. با این وجود، درحالی که دی‌‌اکسیدکربن می‌تواند برای قرن‌ها باقی بماند، متان حدود یک دهه باقی می‌ماند؛ به این معنا که اگر انتشار آن کاهش یابد، اتمسفر در بازه زمانی مشابهی پاسخ می‌دهد و منجر به کندتر شدن گرمایش در کوتاه‌مدت می‌شود. بنابراین ناسا معتقد است که شناسایی منابع نقطه‌ای انتشار گسترده گاز متان می‌تواند گامی مهم در این فرآیند باشد.

در این رابطه تیم ناسا همچنین یک توده متان را در جنوب شهر تهران به طول حداقل ۳ مایل (۸/ ۴ کیلومتر) از یک مجتمع بزرگ پردازش زباله شناسایی کرده است. دانشمندان نرخ جریان در مجتمعی در جنوب شهر تهران را ۱۸۷۰۰ پوند (۸۵۰۰ کیلوگرم) در ساعت تخمین زده‌اند.

تنها مرکز وسیع دپوی زباله در جنوب تهران، مرکز دفن زباله آرادکوه است. محلی که صحبت‌های زیادی از انتقال تا حذف  این محل دفن پسماند طی ادوار مختلف عنوان شده است و حالا گاز متان مهمان این مجموعه بوده و بالای سر تهران ایجاد شده است؛ گاز متان چه خطراتی برای تهران دارد و آیا این ادعای ناسا درست است؟

متان چیست؟

گاز متان بدون بو، بی‌رنگ، بسیار فرار، قابل اشتعال در هوا، خفه‌کننده و اختقان‌آور، سبک‌تر از هوا و قدرت نفوذ بیشتر از هوا دارد. این گاز توانایی جذب گرمای بالایی دارد و به همین علت اثر گلخانه‌ای آن در مقایسه با کربن‌دی‌اکسید، بیشتر است. از طرف دیگر، میزان گاز کربن‌دی‌اکسید در هوا نسبت به متان بیشتر است. از این رو دی‌اکسیدکربن به عنوان عامل اصلی اثر گلخانه‌ای شناخته شده و گاز متان عنوان دومین گاز تاثیرگذار در افزایش اثر گلخانه‌ای را به خود اختصاص داده است. گاز متان در کنار بعضی از هیدروکربن‌ها و در برخی از مواقع گاز نیتروژن و هلیوم، گاز طبیعی را تشکیل می‌دهد. برای تولید گاز متان به باقی‌مانده نباتی یا حیوانی یا زغال‌سنگ نیاز است. این گاز فرآورده پایانی تجزیه غیرهوازی گیاهان است که در معادن زغال‌سنگ نیز به عنوان گاز قابل احتراق و منفجرشونده شناخته می‌شود.

روش دومی که برای تولید این گاز وجود دارد، تجزیه بدون هوا یا بی‌هوازی مواد آلی مانند کود شیمیایی، آب پسماند، پسماندهای جامد شهری و سایر مواد قابل زیست تجزیه‌شدنی است همچنین از طریق یکی از روش‌های دفع زباله به نام کمپوست امکان تولید آن وجود دارد. راه ورود آن به بدن، از طریق تماس پوستی یا استنشاق می‌باشد. با توجه به اینکه در دسته گازهای خفه‌کننده ساده جای دارد.

گزارش مکتوب به ما نرسیده!

مهدی عزیزی، مدیرعامل سازمان پسماند شهر تهران در واکنش به گزارش ناسا مبنی بر وجود ابر پنج کیلومتری گاز متان در جنوب تهران می‌گوید: «خبری به ما رسیده است و با دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران و محیط‌زیست موضوع مطرح شده است. هنوز چیزی به صورت مکتوب به ما نرسیده و موضوع خبر است و این بحث نیازمند بررسی‌های بیشتر است، اقدامی که در کهریزک منجر به تولید گاز متان شود انجام نمی‌دهیم ولی بحث پسماندتر وجود دارد که ما هوادهی را برای آن انجام می‌دهیم. محل‌های مختلفی در کهریزک وجود دارد که می‌تواند عامل این موضوع باشد البته منوط به این است که این مورد تایید شود، هنوز گزارشی نداریم گزارش باید مکتوب به ما اعلام شود.»

شهردار تهران: ناسا دروغ می‌گوید

علیرضا زاکانی، شهردار تهران در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی در خصوص انتشار عکسی از سوی ناسا مبنی بر تشکیل ابری از گاز متان در جنوب تهران، بیان می‌کند: «هنوز از سوی دستگاه‌های بالادستی چیزی به ما اعلام نشده و البته ناسا همه چیزش دروغ است و این هم دروغ است.»

آرادکوه محل تولید متان

اما غلامعباس ترکی، معاون قضائی دادستان کل کشور نظر دیگری در این رابطه دارد «با توجه به تراکم و رسوب زباله‌ها در مجتمع آرادکوه، این میزان زباله‌رسوبی منجر به تولید گاز متان می‌شود و در صورت مدیریت نادرست علاوه بر داشتن برخی عوارض یکی از منابع بوی بد تهران به شمار می‌آید. بنابراین، تسریع در هوادهی و دفع زباله‌های رسوبی برای کاهش بوی بد لازم است.»

صحت گزارش انتشار متان در آرادکوه

متخصصان محیط‌زیست معتقدند که وجود متان بالای سر تهران می‌تواند صحت داشته باشد. علیرضا نورپور، رئیس دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه شهروند  با اشاره به وضعیت مرکز دفن پسماند تهران می‌گوید: «آرادکوه باید حذف شود. آثار مخرب محیط‌زیستی آرادکوه وحشتناک است. انتشار متان وجود دارد همچنین شیرآبه‌ها سبب آلودگی خاک می‌شود.»

متان بالای سر تهران وجود دارد

محمد حقانی، رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر و پدر مدیریت شهری ایران در رابطه با وجود متان بالای سر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه شهروند می‌گوید: «متاسفانه در بحث پسماند، گاز متان یکی از فرآورده‌ها و محصولات پروسه پسماندی است و ما مطابق با پیشرفت تکنولوژی و زمان نتوانستیم عمل کنیم.»

ژاپنی‌ها می‌خواستند از متان استفاده کنند

او عنوان می‌کند: «اوایل دهه 70 همین بحث را با کارشناسان ژاپن داشتیم و زمانی که پسماند به صورت دفنی بود و در زمین دفن می‌شد گاز متان هم با آن دفن می‌شد و همان موقع با گذاشتن لوله‌ای در زمین ابتدا به صورت افقی و سپس به صورت عمودی، گاز متان را می‌سوزاندند مانند چاه‌های نفت که گازش را می‌سوزانند. آن زمان این کار انجام می‌شد.»

حقانی با بیان اینکه خروج گاز متان از زمین باعث مشکلات زیست‌محیطی می‌شود، می‌گوید: «همان زمان این گاز را می‌سوزاندند. بهتر است که با پیشرفت تکنولوژی از این گاز و از سوختن آن استفاده کنیم. متاسفانه این کار به مرور زمان و در بازه‌های مختلف زمانی صورت نگرفته و گاز متان به صورت خودجوش و غیرمتعارف داخل زباله‌ها بیرون می‌آید و در هوا منتشر می‌شود.»

این متخصص حوزه محیط‌زیست یادآور می‌شود «بحثی که عنوان شد گازی به طول چند کیلومتر وجود دارد، می‌تواند درست باشد.»

ناسا درست اندازه‌گیری می‌کند

اسماعیل کهرم، فعال سرشناس محیط‌زیست در رابطه با وجود گاز متان در تهران می‌گوید: «ناسا اشتباه اندازه‌گیری نمی‌کند و در هر لحظه رصد انجام می‌دهد. باید نتیجه درست ارائه دهد چراکه میلیون‌ها دلار هزینه می‌کند. دستگاه‌های علمی آنها به هیچ عنوان اشتباه‌پذیر نیست.»

او در رابطه با تاثیر گاز متان بر محیط‌زیست بیان می‌کند: «مسأله این است که گاز متان حدود 33 برابر دی‌اکسیدکربن و مونوکسیدکربن تاثیر گلخانه‌ای دارد یعنی باعث گرم شدم کره‌زمین می‌شود. گاز متان در صورت فساد مواد آلی مانند جسد حیوانات یا شاخ و برگ درختان به وجود می‌آید.»

کهرم ادامه می‌دهد: «همواره اجساد، گاز متان تولید می‌کند. در شمال روسیه و سیبری گاز متان زیر یخ حبس شده است و اگر یخ را بشکنید و کبریت بزنید آتش می‌گیرد. خوشبختانه زیر یخ است و به فضا نمی‌رود تا باعث گرمایش زمین شود ولی اگر یخ بشکند و گاز متان خارج شود این گاز بالا می‌رود و باعث گرمایش زمین می‌شود. متان، گاز قابل اشتعال است و تصاعد پیدا می‌کند و حجمش زیاد می‌شود و در جو 100 کیلومتری زمین متمرکز و به گرمایش کره زمین منجر می‌شود.»

خطر متان برای آینده

فعال سرشناس محیط‌زیست با بیان اینکه متان گاز آلاینده و اشتعال‌آور است، می‌افزاید: «اگر در معرض ریه انسان‌ها قرار گیرد باعث انواع بیماری‌ها می‌شود. ولی به قدری سبک است که تا 100 کیلومتری زمین بالا می‌رود و مانند آینه‌ای است که نور را به سمت زمین هدایت می‌کند و باعث گرمای زمین می‌شود.»

او متان را گاز گلخانه‌ای و بسیار حساس و خطرناک می‌داند: «سال‌هاست که زباله‌هایمان را مثل کوه انباشت می‌کنیم. کامیون‌کامیون زباله‌ها انباشت می‌شود و کوه درست شده است و یکی از خطرات این است که به گرمایش زمین منجر می‌شود و اثرش بر همه دنیاست. معمولا این کوه‌های زباله پس از 50 سال یک مرتبه می‌لغزد و پایین می‌آید.»

کهرم به یکی از حوادث غرب انگلستان در 50 سال پیش اشاره می‌کند: «کوهی از زباله و نخاله‌های معادن زغال‌سنگ لغزش پیدا کرد و به دبستانی وارد شد و 150 دانش‌آموز کشته شدند و این دانش‌آموزان زیر نخاله‌های زغال‌سنگ خفه شدند. انگلیسی‌ها در آن زمان این را ندیده گرفتند و نخاله و زباله انباشت کردند و در مجاورت آن، دبستان ساختند و افراد زیادی از بین رفتند و به این خطرات کوه زباله هم باید توجه کرد.»

دستگاه اندازه‌گیری و متخصص لازم برای تشخیص گاز متان را نداریم

«دستگاه‌های اندازه‌گیری گاز متان در ایران وجود ندارد» این فعال سرشناس محیط‌زیست با بیان این مطلب می‌گوید: «متخصصان لازم هم برای استفاده از این دستگاه را نداریم. کارشناس ناسا می‌تواند از این دستگاه استفاده کند و ما چنین تخصصی در ایران نداریم.»

او به راهکارهای موجود اشاره می‌کند «خوشبختانه گاز متان سبک است و با جریان بادوهوا پراکنده می‌شود و در یک نقطه نمی‌ماند. این مقدار عظیمی بوده که در بالای محل دپوی زباله بوده است. اگر یک ماه دیگر بروید ممکن است وجود نداشته باشد و بالا می‌رود.»

به گفته کهرم گاز متان خطر آنی و جدی ندارد ولی دپوی زباله را باید در نقطه دیگر ببرند.

توانایی راستی آزمایی نداریم

گزارش کنترل کیفیت هوا روزانه منتشر می‌شود اما در این گزارش اثری از وضعیت تصاعد متان وجود ندارد چراکه این گاز به دلیل سبک بودن به سرعت بالا می‌رود و در 100 کیلومتری زمین جا خوش می‌کند. متخصصان عنوان می‌کنند که اساسا ایران دستگاه اندازه‌گیری گاز متان را ندارد و در گزارش‌ها هم اثری از این گاز وجود ندارد از سوی دیگر عنوان شده است که متخصصان باید با استفاده از دستگاه‌های مجهز وجود این گاز را رصد کنند. گرچه متان در کوتاه‌مدت خطرناک نیست و برای تهرانی‌ها دردسر ندارد اما با ادامه روند می‌تواند به گرمایش زمین کمک کند چراکه گازی گلخانه‌ای است. از سوی دیگر با اقدامی ساده می‌توان این گاز را قبل از انتشار در هوا مهار کرد یا با حذف و انتقال مرکز پسماند آرادکوه تهران را جای بهتری برای زیستن تبدیل کرد./ شهروندآنلاین